در جنگ‌های امروزی، دیگر همه‌چیز به نبردهای نظامی محدود نمی‌شود. میدان واقعی، جایی است که روایت‌ها ساخته و ذهن‌ها تسخیر می‌شوند. رسانه‌ها، حالا نه فقط گزارشگر، که خود یکی از بازیگران اصلی نبردند؛ سلاح‌هایی بی‌صدا، اما ویرانگر. این گزارش، نگاهی است به نقش رسانه‌ها در جنگ نرم و چگونگی تبدیل‌شدن آن‌ها به ابزاری استراتژیک در عصر نبردهای بدون مرز.
در دنیایی که بمب و گلوله دیگر تنها ابزارهای نبرد نیستند، رسانه‌ها به سلاح‌هایی خاموش اما قدرتمند تبدیل شده‌اند؛ سلاح‌هایی که نه در پادگان‌ها، بلکه در استودیوها، اتاق‌های تدوین و حتی پشت میز گوشی‌های موبایل ساخته می‌شوند.
جنگ نرم؛ میدان نبرد روایت‌ها
در هر جنگی، دو چیز همیشه برای طرف‌های درگیر حیاتی است: زمین و ذهن. اگر روزگاری تنها فتح یک منطقه نظامی پیروزی به حساب می‌آمد، امروز تسخیر ذهن مردم – چه در جبهه خودی، چه در جبهه دشمن – به همان اندازه اهمیت دارد. جنگ نرم یعنی استفاده از ابزارهای فرهنگی، اطلاعاتی و رسانه‌ای برای تضعیف اراده‌ی طرف مقابل، تغییر افکار عمومی و تحمیل نوعی «برد بی‌خون‌ریزی».
تصاویر، سلاح‌های جدید جنگ
رسانه امروز فقط اطلاع‌رسان نیست؛ خودش بخشی از میدان جنگ است. یک تصویر دلخراش از کودکی آواره، یا یک کلیپ کوتاه از هدف قرار گرفتن خانه‌ای مسکونی، می‌تواند بیشتر از یک حمله‌ی موشکی روی ذهن مخاطب اثر بگذارد. کافی‌ست روایت را در اختیار داشته باشی، تا افکار عمومی را مدیریت کنی. در جنگ‌های اخیر، آن‌که روایت بهتری ساخت، نه‌تنها مشروعیت بیشتری کسب کرد، بلکه حمایت جهانی هم جذب نمود.
شبکه‌های اجتماعی؛ جبهه‌ای بی‌مرز و بی‌خواب
پلتفرم‌هایی مثل توییتر، تلگرام و اینستاگرام حالا نه صرفاً ابزار ارتباطی، بلکه خطوط مقدم جبهه‌ی جنگ نرم‌اند. سربازان این جبهه، کاربران، خبرنگاران شهروند و ارتش‌های سایبری هستند. روایت‌ها، ویدیوها و هشتگ‌ها همان گلوله‌ها و خمپاره‌های میدان مجازی‌اند. اتفاقی که یک‌زمان ساعت‌ها طول می‌کشید تا پوشش داده شود، امروز در چند ثانیه در سراسر جهان پخش می‌شود.
واقعیت یا پروپاگاندا؟! مسئله این است
خط باریکی میان «واقعیت» و «روایت» وجود دارد. رسانه‌ها گاهی به ابزاری برای تحریف و بزرگ‌نمایی تبدیل می‌شوند. جنگ نرم یعنی بازی با ادراک؛ بزرگ کردن یک شکست کوچک یا سانسور یک پیروزی بزرگ، هردو در اختیار رسانه‌هاست. این همان‌جاست که اخلاق رسانه‌ای به چالش کشیده می‌شود. آیا باید صرفاً مخاطب جذب کرد، یا حقیقت را؟
آتش بی‌دود رسانه را دست‌کم نگیریم
در دنیای امروز، اگر رسانه را جدی نگیریم، میدان را به دشمنی واگذار کرده‌ایم که نه با توپ و تانک، بلکه با روایت‌ها و ترندها می‌جنگد. جنگ نرم، جدی‌تر از آن است که به چشم نیاید، و رسانه، قوی‌تر از آن است که بی‌صدا بماند.
نویسنده: منیره شارعی