در وقت شکار گاهی سگ ها حواسشان به یک خرگوش جلب می شود و قصد دارند آن را شکار کنند و این مساله باعث می شود که تمرکزشان از کار اصلی دور شود .سگ تا حواسش به خرگوش است ، کمک حال شکارچی نمی شود. پس شکارچیان چه کار می کنند؟می آیند و یک شاه ماهی سرخ را که دودی شده و بوی بسیار تندی دارد را در مسیری مخالف خرگوش قرار می دهند ، حواس سگ شکاری از بوی ضعیف خرگوش جلب بوی قوی و جذاب ماهی دودی می شود و در این فرصت از منطقه دور می شود.

از این مثال برای توصیف مغالطه ای استفاده می کنند که در استدلال های روزمره اتفاقا بسیار پر کاربرد است به این مثال توجه کنید:

به جای این که با دزدی ها و رانت های بزرگ برخورد کنند، آمده اند سر چهار راه پلیس گذاشته اند تا کسانی که یک خلاف کوچک را جریمه کنند

همان طور که می بینید در این مغالطه سعی شده است تا با پیش کشیدن یک موضوع حساس و جذاب مثل رانت و دزدی ، حواس شما را از یک موضوع یک خلاف رانندگی دور کنند. در حالی که هم باید با دزدی های بزرگ مقابله کرد و هم با خلاف های کوچک.

تکنیک فریب شاه ماهی سرخ هم همین کار را می‌کند؛ یک موضوع بی‌ربط اما جذاب را وارد استدلال می‌شود تا توجه از موضوع اصلی منحرف شود.

مغالطه «شاه ماهی قرمز» از آن دست مغالطه هاست که می خواهد حواس شما را پرت کند و راه مقابله با آن این است که حواستان پرت نشود. روی موضوع اصلی تمرکز کنید و موضوع های فرعی را اصل قرار ندهید. کشف رابطه بین موضوع ها خیلی مهم است . یادتان نرود هیچ چیز جای هیچ چیز نیست و هر چیزی جای خودش را دارد.

مراحل تکنیک فریب شاه‌ماهی سرخ این‌ است:

۱. زمانی که موضوع اول مطرح است.

۲. موضوع  دوم که ربطی به موضوع الف ندارد اما ظاهرا ربط دارد و البته جذاب و حواس ربا [مانند دل ربا] است وارد بحث کنید.

۳. موضوع اول را فراموش کنید و بحث بر سر موضوع دوم را ادامه دهید.

شاه‌ماهی سرخ زمانی بیشترین تاثیر را می‌گذارد که موضوع بی‌ربط دوم، موضوعی باشد که بسیار جذاب (مانند عدالت) یا بسیار حساس (مانند رسوایی جنسی) باشد. به مثال زیر دقت کنید:

نفر اول: رییس جمهور کشور ایکس عملکرد بسیار خوبی دارد و توانسته است میزان اشتغال را در کشور به خوبی بالا برود و سطح رفاه در دوران او به خوبی و به وضوح افزایش پیدا کرده است.

نفر دوم: البته عملکرد یک رییس جمهور باید در ابعاد مختلف دیده شود. متاسفانه این رییس جمهور در افراد فقیر جامعه جایگاهی ندارد. چرا که از یک خانواده ثروتمند است، ماشین و خانه اش بسیار اشرافی است و در ضمن در دوران ریاست جمهوری اش هم یک پرونده فساد جنسی داشته است.

می بینید دوباره شاه ماهی سرخ بدبو در مسیر افکار ما قرار گرفت: اشرافی بودن و لاابالی بودن درست در زمانی مطرح می شود که مساله عملکرد اقتصادی آن مطرح است. اما این دو موضوع آنقدر جذاب (بخوانید آنقدر بدبو) است که تمام حواس ها را پرت می کند.

حالا سعی کنید شاه ماهی سرخ را در این جمله بیابید. پیشنهاد سرمایه گذاری شما در حوزه معدن جذاب است. اما دقت کنید که شرکت سرمایه گذاری آماندا هم که شرکت بدنامی است و در حوزه که ورود کرده یا فساد یا شکست داشته است نیز حوزه معدن را برای سرمایه گذاری انتخاب کرده است.

تجویز راهبردی:

برای مقابله با تکنیک فریب شاه ماهی سرخ سه گام بردارید:

1- موضوعات فرعی را از موضوعات اصلی تفکیک کنید.

2- تاکید کنید که ما می خواهیم در این جلسه/گفتگو/مناظره در مورد موضوع اصلی صحبت کنیم و بگویید که موضوعات فرعی در جای خود می تواند مورد بررسی قرار گیرد و ممکن است با اهمیت نیز باشند اما در این جا این موضوع بی ربط است.

3- موضوع اصلی را بر اساس شواهد، مدارک، منطق، استدلال بررسی کنید و سعی کنید از ورود مجدد شاه ماهی های سرخ جلوگیری کنید.

مثلا در مورد رییس جمهور کشور ایکس باید گفت: هدف ما بررسی عملکرد اقتصادی یک دولت است نه موارد دیگر. در ضمن تجربه نشان داده اشرافی بودن یک رییس جمهور ارتباط همیشگی با توفیق اقتصادی یا عدالت اجتماعی ندارد. چه بسا روسای جمهوری که به ظاهر غیراشرافی بودند اما شاخص های عدالت اقتصادی-اجتماعی را بدتر کردند و چه بسیار روسای جمهوری که از خانواده های متمول بودند اما کشورشان عدالت بیشتری را تجربه کرد. همچنین مسایل اخلاقی فردی به ما ربطی ندارند ما به اخلاق اجتماعی مسوولان می پردازیم همچون تحمل مخالفین، شفافیت، پاسخگویی به مردم و رسانه ها و … بنابراین برمی گردیم به موضوع اصلی بحث یعنی عملکرد اقتصادی.