سوگیری تأییدی نوعی از سوگیری شناختی است که اطلاعاتی را تأیید می‌کند که با باورها یا سوگیری‌های قبلی فرد سازگار است. در این مطلب با سوگیری تأییدی آشنا شوید.
سوگیری تأییدی
سوگیری تأییدی (Confirmation bias) یک سوگیری شناختی (Cognitive bias) است که اطلاعاتی را که با باورها یا سوگیری‌های قبلی شما سازگار است، تأیید می‌کند. به عنوان مثال، تصور کنید شخصی معتقد است افراد چپ‌دست خلاق‌تر از افراد راست‌دست هستند. هرگاه این شخص با فردی چپ‌دست و خلاق روبه‌رو می‌شود، به این «شواهد» که تأییدکنندهٔ اعتقاد قبلی اوست، اهمیت بیشتری می‌دهد. این فرد حتی ممکن است به دنبال شواهدی باشد که این باور را بیشتر تأیید کند و در عین حال نمونه‌هایی را که از این اعتقاد پشتیبانی نمی‌کنند، نادیده بگیرد.
سوگیری‌های تأییدی نه تنها در نحوهٔ جمع‌آوری اطلاعات تأثیر می‌گذارد، بلکه روی نحوهٔ تفسیر و به یاد آوردن اطلاعات نیز اثرگذار است. به عنوان مثال، افرادی که از یک موضوع خاص حمایت می‌کنند یا مخالف آن هستند، نه تنها به دنبال اطلاعاتی برای پشتیبانی از این اعتقاد خود هستند، بلکه خبرها را نیز به گونه‌ای تفسیر می‌کنند که نگرش‌های موجود آنها را حفظ کند. آنها همچنین جزئیات را به شکلی به یاد می‌آورند که این نگرش‌ها را تقویت کند.
سوگیری تأییدی از دوران باستان توسط فیلسوفان و نویسندگان مورد توجه قرار گرفته است. در دههٔ ۶۰ میلادی، پیتر واسون، روان‌شناس شناختی آزمایش‌های متعددی را انجام داد که به عنوان «تکلیف کشف قانون» واسون شناخته می‌شوند. او نشان داد که مردم تمایل دارند به دنبال اطلاعاتی باشند که باورهای موجود آنها را تأیید کند.
نشانه‌های سوگیری تأییدی
وقتی پای سوگیری تأییدی به میان می‌آید، اغلب نشانه‌هایی حاکی از این‌که شخص سهواً یا آگاهانه قربانی آن شده است، وجود دارد. تشخیص این سوگیری می‌تواند کاری ظریف و دشوار باشد. برخی از این علائم که می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید چه زمانی شما یا شخص دیگری تحت تأثیر سوگیری تأییدی هستید، عبارت است از:
- فقط به دنبال اطلاعاتی هستید که باورهای شما را تأیید می‌کند و اطلاعاتی را که از آنها پشتیبانی نمی‌کند نادیده می‌گیرید یا بی‌اعتبار جلوه می‌دهید.
- به جای در نظر گرفتن همهٔ شواهد موجود، به دنبال شواهدی هستید که آنچه را از قبل درست می‌دانید، تأیید کند.
- هنگام ارزیابی اطلاعات، روی کلیشه‌ها یا سوگیری‌های شخصی تکیه می‌کنید.
- اطلاعاتی را که از دیدگاه‌های شما پشتیبانی می‌کند، به خاطر می‌سپرید، درحالی‌که اطلاعاتی را که پشتیبان دیدگاه شما نیست فراموش کرده‌اید یا بی‌اهمیت می‌دانید.
- واکنش عاطفی قوی مثبت یا منفی به اطلاعاتی دارید که باورهای شما را تأیید می‌کند، درحالی‌که در برابر اطلاعاتی که تأییدکننده نیستند، نسبتاً بی‌تفاوت باقی می‌مانید.
انواع سوگیری تأییدی
چند نوع مختلف سوگیری تأییدی وجود دارد. برخی از رایج‌ترین آنها شامل موارد زیر است:
توجه جانب‌دارانه: وقتی به طور انتخابی روی اطلاعاتی تمرکز می‌کنیم که نظرهای ما را تأیید می‌کند، در حالی که داده‌های دیگر را نادیده می‌گیریم یا وزن کمی به آنها می‌دهیم.
تفسیر جانب‌دارانه: وقتی آگاهانه اطلاعات را به گونه‌ای تفسیر می‌کنیم که باورهای ما را تأیید کند.
حافظهٔ جانب‌دارانه: وقتی به طور انتخابی اطلاعاتی را به خاطر می‌سپاریم که نظرهای ما را پشتیبانی می‌کند و در عین حال اطلاعاتی را که پشتیبان نظرهای ما نیست، فراموش می‌کنیم یا کم‌اهمیت تلقی می‌کنیم.
نمونه‌هایی از سوگیری تأییدی
برای این‌که درک بهتری از اثرهای سوگیری تأییدی داشته باشید، چند نمونه از نحوهٔ عملکرد آن در زندگی روزمره را بررسی می‌کنیم:
تفسیر مسائل جاری
یکی از رایج‌ترین نمونه‌های سوگیری تأییدی، نحوهٔ جست‌وجو یا تفسیر اخبار است. اگر داستانی نظرهای قبلی ما را تأیید کند، احتمال بیشتری دارد که آن را باور کنیم، حتی اگر شواهد ارائه‌شده متزلزل یا غیرقطعی باشد. برای مثال، اگر از یک نامزد سیاسی خاص حمایت کنیم، احتمال بیشتری دارد که اخباری را باور کنیم که او را به شکل مثبتی ترسیم می‌کند. در عین حال، اخباری را که دیدگاهی انتقادی دارند، نادیده می‌گیریم.
ارتباطات شخصی
نمونهٔ دیگری از سوگیری تأییدی را می‌توان در نحوهٔ انتخاب دوستان مشاهده کرد. ما بیشتر مجذوب افرادی می‌شویم که دارای اعتقادات و ارزش‌هایی مشابه ما هستند و کمتر احتمال دارد با کسانی که این گونه نیستند دوست شویم. این می‌تواند منجر به «اثر اتاق پژواک» شود. در این حالت، ما فقط اطلاعاتی را می‌شنویم که نظرهای ما را تأیید می‌کند و هرگز نمی‌گذاریم نظرهای ما به چالش کشیده شود.
تصمیم‌گیری
سوگیری تأییدی اغلب می‌تواند منجر به تصمیمات بد شود. به عنوان مثال، اگر متقاعد شده باشیم که یک سرمایه‌گذاری خاص خوب است، امکان دارد علائم هشداردهنده‌ای را که می‌گوید شاید این‌طور نباشد، نادیده بگیریم. یا اگر روی استخدام شدن در شرکت خاصی تمرکز کرده باشیم، ممکن است فرصت‌های دیگری را که ممکن است برای ما مناسب‌تر باشد در نظر نگیریم.
تأثیر سوگیری تأییدی
سوگیری تأییدی به دلیل طرز کار طبیعی مغز اتفاق می‌افتد، بنابراین حذف آن غیرممکن است. اگرچه از این سوگیری اغلب به عنوان یک گرایش منفی که منطق و تصمیمات ما را مختل می‌کند صحبت می‌شود، اما همیشه هم چیز بدی نیست. سوگیری تأییدی می‌تواند به طور قابل توجهی در زندگی ما اثر مثبت و منفی بگذارد. از جنبهٔ مثبت، می‌تواند به ما کمک کند تا به باورها و ارزش‌های خود اعتماد به نفس داشته باشیم و به ما احساسی از قطعیت و امنیت بدهد. اما متأسفانه، این نوع سوگیری می‌تواند ما را از نگاه عینی و بی‌طرف به موقعیت‌ها بازدارد. همچنین می‌تواند در تصمیمات ما اثر بگذارد و منجر به انتخاب‌های ضعیف یا اشتباه شود.
برای مثال، در طول یک فصل انتخابات، مردم تمایل دارند به دنبال اطلاعات مثبتی باشند که نامزدهای مورد علاقهٔ آنها را خوب نشان می‌دهد. آنها همچنین به دنبال اطلاعاتی خواهند بود که نامزد مخالف را نامطلوب جلوه دهد.
مردم با جست‌وجو نکردن حقایق و واقعیت‌های عینی، تفسیر اطلاعات به گونه‌ای که فقط از باورهای موجودشان پشتیبانی می‌کند و به خاطر سپردن جزئیاتی که این باورها را تأیید می‌کند، اغلب اطلاعات مهم را از دست می‌دهند. این جزئیات و حقایق ممکن است در تصمیم آنها دربارهٔ حمایت از آن نامزد خاص تأثیر بگذارد.
راه غلبه بر سوگیری تأییدی
چگونه بر سوگیری تأییدی غلبه کنیم؟ چند راه مختلف وجود دارد که می‌توانیم برای غلبه بر سوگیری تأییدی امتحان کنیم:
- مراقب علائمی باشید که نشان می‌دهد تحت تأثیر سوگیری تأیید هستید. این شامل آگاهی از تعصبات شخصی خود و چگونگی امکان تأثیرگذاری آن در تصمیم‌گیری شما می‌شود.
- به جای شواهدی که نظر شما را تأیید می‌کند، تمام شواهد موجود را در نظر بگیرید.
- به دنبال دیدگاه‌های مختلف، به ویژه دیدگاه‌های افرادی باشید که نظر مخالف دارند.
- مایل باشید نظر خود را با توجه به شواهد جدید تغییر دهید، حتی اگر به معنای اصلاح یا حتی تغییر باورهای فعلی باشد.
همهٔ ما سوگیری تأییدی داریم. حتی اگر فکر می‌کنید که ذهن بسیار بازی دارید و قبل از نتیجه‌گیری فقط حقایق را در نظر می‌گیرید، احتمالاً مقداری سوگیری در شکل‌گیری نظرهای شما نقش دارد و مبارزه با این تمایل طبیعی به تأیید باورهای قبلی خود، بسیار دشوار است.
با این حال، اگر از سوگیری تأییدی مطلع باشیم و این واقعیت را بپذیریم که چنین چیزی وجود دارد، می‌توانیم با کنجکاوی در مورد دیدگاه‌های مخالف و گوش دادن به آنچه دیگران می‌گویند و چرایی آنها، تلاش کنیم آن را در خود تشخیص دهیم. این کار می‌تواند به ما کمک کند تا مسائل و باورها را از منظر دیگری ببینیم، اگرچه هنوز باید حواسمان باشد که سوگیری تأییدی خود را پشت سر گذاشته و راهمان را از میان آن پیدا کنیم.
